Skarpą w dół i w górę

Różnie realizowane są połączenia górnego tarasu skarpy z jej tarasem dolnym. Zaprezentuję tu parę przykładów - zrealizowanych bądź nie, lepszych lub gorszych - pomysłów na otwieranie miasta na Skarpę Wiślaną. Nie wyczerpię tym bogactwa przykładów. Zaprezentuję tylko uproszczoną taksonomię, która stanowi wstęp do podjęcia decyzji projektowych.

schemat kubaturowy


schemat tarasowy


schemat krajobrazowy

Proponuję wyróżnić trzy podstawowe schematy zagospodarowania skarpy. Nadajmy im nazwy: kubaturowy, tarasowy oraz krajobrazowy. Różnice między nimi są wyraźne. Spróbujmy zobrazować je przykładami.

1. schemat kubaturowy

Arkady Kubickiego (fot. pobrano z serwisu wp.pl)

Pierwszą kategorię reprezentują Arkady Kubickiego pod Zamkiem Królewskim w Warszawie, które zostały ostatnio poddane rewaloryzacji. Takie rozwiązanie nie dość, że zapewnić może komunikację pionową, to dodatkowo oferuje kubaturę, którą wykorzystać można (i należy) na funkcje użyteczności publicznej. Budowla taka może być w mieście celem samym w sobie czy stanowić choćby zaplecze dla większego obszaru.

gmach szkoły technicznej Edwarda Święcimskiego

Skarpa u podnóża Muzeum Narodowego, stan istniejący.
Widoczne są pozostałości po gmachu szkoły.


koncepcja rozbudowy Muzeum Narodowego autorstwa Andrzeja Chołdzyńskiego
[Gołębiowska B., Muzeum Narodowe w Warszawie]

Zgodnie z takim modelem Muzeum Narodowe planuje rozbudowę swojego gmachu w kierunku Powiśla. Kilka lat temu atrakcyjną koncepcję wykonał Andrzej Chołdzyński. Rozwiązanie jest kompromisem pomiędzy nawiązaniami do historycznego układu (zniszczony dopiero podczas II wojny światowej gmach szkoły technicznej Edwarda Święcimskiego), niezrealizowaną koncepcją powojenną (wystawa z 1938 roku - o niej poniżej) oraz dzisiejszymi potrzebami rozwoju Muzeum.

2. schemat tarasowy

makieta z wystawy Warszawa wczoraj i dziś z 1938 roku

Przykładem zastosowania schematu drugiego jest wspomniana koncepcja tarasowego zejścia z Muzeum Narodowego na Powiśle, którą dostrzec możemy na makiecie zaprezentowanej w ramach wystawy Warszawa wczoraj i dziś w 1938 roku. Zejście kontynuowane miało być ,wzdłuż osi, aleją aż do Wisły.

socrealistyczny mega-plac na osi Bolesława Prusa

Istniejącym przykładem jest ogromny plac na osi Bolesława Prusa. Zrealizowany został w ramach planu z lat 50., zgodnie z którym socjalistyczna Warszawa miała otrzymać na Powiślu wielki Park Wypoczynku i Kultury. Opisywany plac jest jednym z nielicznych zrealizowanych elementów. Dziś wydaje się przeskalowany, jest zawsze pusty. Sam nie oferuje żadnych atrakcji poza ładnym widokiem, to jednak najwyraźniej za mało, żeby przyciągnąć i zatrzymać warszawiaków.

socrealistyczne otwarcie placu Trzech Krzyży na skarpę, nad którą dominuje gmach KC PZPR
(fot. pobrano z gazeta.pl)

Kolejnym elementem tego socrealistycznego założenia był amfiteatr na skarpie u podnóża placu Trzech Krzyży. W miejscu w którym po przemianie ustrojowej powstał bank IMG oraz hotel Sheraton, planowano wielkie, tarasowe otwarcie. Jednak celem było eksponowanie nie skarpy, a gmachu Komitetu Centralnego PZPR. Dziś żal jest, że zaprzepaszczono szansę uwypuklenia znaczenia Skarpy Wiślanej poprzez mądrzejsze ukształtowanie wschodniej pierzei placu, który mógłby stanowić znakomite połączenie Traktu Królewskiego z zielonym pasmem skarpowym. Oczywiście, nie żal mi prezentowanej koncepcji totalitarnej, która na szczęście nie powstała.

3. schemat krajobrazowy

Zamek Ujazdowski w Warszawie


zejście schodami na tyłach Collegium Gostomianum w Sandomierzu

Schemat ostatni - krajobrazowy - jest czytelny na tyłach Zamku Ujazdowskiego. Pozostawiono tu naturalny kształt oraz roślinność skarpy. Schody minimalnie ingerują w układ przyrodniczy. Takie rozwiązanie maksymalnie eksponuje przyrodniczy, krajobrazowy charakter miejsca. Piękne zejście widziałem również w Sandomierzu na tyłach Collegium Gostomianum. Skarpa pozostaje skarpą, a zejście zakosowymi schodami pozwala poczuć pochyłość oraz różnicę wysokości.

Nie zamierzam oceniać któregoś z prezentowanych schematów jako lepszego od pozostałych. Zależnie od potrzeb w danym miejscu należy stosować rozwiązania różnorodne.

Jakie będzie odpowiednie dla opracowywanego przeze mnie miejsca? O tym w kolejnym poście.