znaczenie Wisły dla rozwoju Warszawy

XIV w.
XV w.

Proponuję przyjrzeć się dwóm mapom: schematy te przedstawiają szlaki handlowe na ziemiach polskich kolejno w XIV i XV wieku. Widać, że Warszawa leży na uboczu głównych tras. Dopóki pierwszorzędne znaczenie handlowe miały drogi lądowe, Warszawa nie odgrywała znaczącej roli. W XV wieku wpływy książąt mozowieckich przesuwają szlak wschód-zachód na ziemie mazowieckie, korzysta na tym jednak raczej Radom niż Warszawa. Sytuację zmienił XVI wiek:

"Coraz większy popyt w Europie zachodniej na polskie zboże pobudzał rozwój gospodarki folwarcznej i wzrost produkcji rolnej na eksport. Stwarzało to szczególną koniunkturę dla miast położonych nad spławnymi rzekami, które mogły przyjąć na siebie rolę portów przeładunku z transportu lądowego na wodny, ośrodków skupu zboża i organizacji spławu. W liczbie tych miast, obok Kazimierza Dolnego, Stężycy czy Warszawy nad Wisłą, Krzeszowa nad Sanem i innych, znalazł się Sandomierz. (...) Sandomierski handel zbożowy w XVI w. zasadniczo wzrasta, jednak np. nie dorównuje zwykle eksportowi z Kazimierza, nie mówiąc już o dużej i bogatej Warszawie."
(Sandomierz, praca zbiorowa, Warszawa, 1956, str.39)